op 2022!

theelicht

de vrije wil is als

een theelichtje, het dooft vanzelf
wordt door een ander vervangen

dat geheel uit vrije wil ontstoken 

alweer snel opbrandt

herfstsein

scharlaken de tooi van esdoorn
sein van herfst en rode troost
borgtocht en voorschot voor
het koortsvuur van lentelicht

in de onderstroom van winter
spreekt alleen de rede van
een logische stap in het niet te
ontwijken ritueel van seizoenen alsof

herhaling iets van gewicht toevoegt
alsof lengte van weg en omtrek
van kruispunt een som vormt
een scheve toren van betekenis

elk woord graaft zijn eigen route
in het hoofd, weg van leeslamp
en stoel, zonder bliksemschicht
of vallende sterrenhemel

soms vinden ze elkaar
twee lichamen, twee komma’s
die slapend een cirkel vormen
logo van gestolde liefde

onder de scharlaken deken

ongeregeld geletterd (2)

Mijn vorige wat schampere post hebben sommigen gelezen als een kritiek op schrijflessen. Dat was niet de bedoeling en dat staat er ook niet. Het is een anekdotisch stukje waarin ik me verwonder hoe een dichter soms te snel een goed bedoelde richtlijn naar een strakke regel vertaalt. Ik heb zelf geen ervaring met schrijfklassen, niet het volgen ervan en niet het geven.

Ik begrijp heel goed dat beginnende dichters schrijfklassen volgen. Die kunnen een short-cut zijn voor de dichter om snel inzicht te krijgen in hoe diverse gedichten werken en welke technieken daarbij worden gehanteerd. Oudere dichters leerden de stiel al doende, een trage, weinig systematische methode. We klonterden samen met verwante figuren, vaak rond tijdschriften die we zelf oprichtten. We lazen veel, maar vaak zonder veel structuur.

Mocht ik een beginnend dichter zijn, ik zou zeker interesse hebben voor een schrijfcursus, bij voorkeur voor een cursus als onderdeel van een in het onderwijs ingebedde opleiding. 

ongeregeld geletterd

Toen ik jong was -- het klinkt als het begin van een verhaaltje in de reeks 'opa vertelt'. In de twintigste eeuw gingen dichters niet naar school. Ze gingen natuurlijk wel naar de gewone school, maar niet naar de school voor dichters in spe. Die bestonden niet. Ze komen zoals Coca Cola en andere nieuwigheden uit Amerika overgewaaid. Daar bestaan creative writing courses al geruime tijd, vaak als keuzevak op universiteiten. Aangezien ik voor het grootste deel in de vorige eeuw heb geleefd, heb ik nooit een voet gezet in een schrijfklas.

Jongere collega's hebben dat meestal wel gedaan. Dat komt soms onverwacht ter sprake als we met elkaar over gedichten praten. Zegt iemand plots: 'oei, twee keer hetzelfde woord'. Het klinkt als een zware overtreding, geen toeval dat het rijmt op 'moord'. Het klinkt als een genocide als je exact dezelfde zin herhaalt, terwijl de ongeschoolde schrijver uit de vorige eeuw zich nergens van bewust is. De jonge auteurs hebben geen besef dat die regeltjes meteen de halve wereldliteratuur op de mestvaalt dumpen.

Een hekel aan regels vind ik zeer gezond, zoals ik het in deze verzen heb verwoord: 'hij spreekt niet in jamben / veegt er zijn gelaarsde versvoet aan / schrijven doet hij in het ritme van een stem'.

In het volgende gedicht breek ik consistent de 'herhaal niet'-regel, herhaling kan een stijlmiddel zijn:

belijdenis

er is niets dat hij belijdt

in het raam ligt geen waarheid

in rode hoofdletters uitgestald

er is niets dat hij belijdt

geen ronde klank in cursieve o’s

geen ui die over het blad stuitert

er is niets dat hij belijdt

hij neemt waar, kijkt

tekent een raam in een vlak

veegt de ochtend schoon

nieuw en altijd hetzelfde anders

hij drinkt kleuren als sap

hij ademt de dag, soms

sijpelt klank uit zijn vingers

klankblad waarin hij zwemt

nog is er niets dat hij belijdt

hij draait het blad

strijkt het glad 

(in)activiteit

Activiteit is een relatief gegeven. Hier lange tijd niets gepost. Tijd om de draad opnieuw op te nemen.
Corona is een gesel, omdat het je sociale leven tot stilstand heeft gebracht. Gelukkig is er nog poëzie en nu is er veel tijd om er aandacht aan te geven. Er is voldoende materiaal voor drie bundels en nog een dik pak losse gedichten.

Twee bundels zitten in het stadium van gevorderd klad. De eerste wordt vermoedelijk Schetsboek en ik hoop dat hij nog dit jaar verschijnt. Het is een lange reeks schetsmatige gedichten met een gelijkaardige tune, een tikkeltje badinerend met geregeld een snuif ironie.

De tweede bundel heb ik links en rechts aangekondigd en heet Verstrengelingen. Die bevat een aantal cycli en oorspronkelijk was 'Schetsboek' er één van. Die groeide zo snel aan dat ik hem eruit heb gelicht zodat hij in geen tijd tot een bundel kon uitgroeien.

Ik sluit deze post af met een gedicht uit Schetsboek dat eerder verscheen in het Nederlandse literaire tijdschrift Liter (nr. 98):

grip

op sleeptouw genomen door de regel
dat regels zo regelloos mogelijk moeten zijn
zie: schepen varen door de woestijn
zoiets maar dichter en scherper 

hij vloekt omdat het misgaat, steevast
de camouflage van donkere broek en trui
de snelle stap om zichzelf af te werpen
slippend als een beurse peer

toch uitkijkend door een raam
de opgepoetste schijn van een kale straat
waar zon niets dan leegte uitstraalt
schaduwen trillen van uitgeteld pathos

mensen zien bij gebrek aan woorden
niet wat voor hun ogen plaats vindt
zij vegen neuriënd bladeren op
lezen doen ze niet

                    er valt niets te grijpen