2014

nu
willen wij wachten tot het landschap
langzaam tot stilstand komt
zichzelf ontdekt onder de troostende
deken van eeuwenoude en toch
weer nieuwe witte eenvoud

tijdelijk tijdloos, onschendbaar nog
in het dierbaar stille bijna
niets dat ons omvat en bevangt

dit voornachtelijke gebeuren
tussen geboorte en dood
tussen zelf bedacht einde en begin

er is geen goddelijk verband
geen wetenschappelijke wet
geen wonder dan de woorden
die ik in het wit van de regels schik

als bij toeval
als een willekeurig getal
als bijvoorbeeld

2014

Mythe en wetenschap. Mythische aspecten in de hedendaagse fysica

Hoe kom je erbij? Inleiding

Ik ben geen fysicus, maar een leek met wetenschappelijke en wetenschapsfilosofische interesse. Moderne fysica is intrigerend om velerlei redenen. Vandaar dat ik af en toe boeken over het onderwerp heb gelezen (een aantal ervan is in het lectuurlijstje bij dit artikel te vinden). Ik pik wel eens een blad op als Scientific American, weliswaar vulgariserend, maar niet onernstig. Hoe meer ik de jongste jaren las, hoe meer vragen ik me stelde. Parallelle werelden die tevoorschijn komen telkens je een keuze maakt, waarbij de alternatieve keuze aanleiding geeft tot een parallel universum met jezelf erin? Dit op Everetts veel-wereldeninterpretatie van de kwantumfysica gebaseerde idee lijkt me een absurde extrapolatie van de onzekerheid in kwantummechanische observaties. Toch is het idee van een multiversum bijna mainstream geworden in de kosmologie. Een jaar of wat geleden las ik een sceptisch boek over snaartheorie van Lee Smolin [2006] dat heel wat opzien heeft gebaard in het wereldje en waardoor Smolin voor velen in het verdomhoekje is terechtgekomen. Zijn argumenten zijn niet zomaar onder de mat te vegen. Ze zijn daarenboven helder geformuleerd en ook voor een niet-specialist leesbaar. Toen er in de redactie van Deus ex Machina sprake was van een mythologienummer, opperde ik de mogelijkheid iets te schrijven over de mythische aspecten van de wetenschap en ik dacht hierbij niet aan bijvoorbeeld geneeskunde (al te makkelijk toch), maar aan hedendaagse fysica, de harde kern van de exacte wetenschap. Zo heb ik mezelf helemaal in het wespennest gegooid. Ik hoop dat ik de beten overleef.

Terwijl ik notities verzamelde voor mijn geplande stuk, verscheen er een boek van Jim Bagott onder de titel Farewell to reality en de overduidelijke ondertitel How fairytale physics betrays the search for scientific truth. Het geeft een goed beeld van de sceptische tegenbeweging en bevestigt voor een belangrijk deel mijn vragen en twijfels. Ik verwijs de geïnteresseerde lezer dan ook graag naar dit boek voor een gefundeerd en gedetailleerd overzicht van de problematiek.

Voor het overige wordt dit stuk een aartsmoeilijke evenwichtsoefening tussen verstaanbaarheid en correctheid. Laat het duidelijk zijn dat ik geen enkele mate van volledigheid nastreef, dat ik heel veel, de meeste zaken, onbesproken zal laten, dat ik sterk zal vereenvoudigen, kortom dat ik maar enkele topics oppervlakkig kan behandelen. Hopelijk is dat wel genoeg om de interesse van de lezer te wekken. Ik neem buiten de al vermelde werken een beperkt aantal verwijzingen en links op waar dieper op de onderwerpen wordt ingegaan. Het is tenslotte niet de bedoeling theorieën an sich te behandelen, maar wel de vermeende mythische aspecten ervan. Ten slotte kon de link met sciencefiction niet ontbreken. Nergens anders in de letteren wordt er zo expliciet gebruikgemaakt van (pseudo)wetenschappelijke inzichten en hypotheses en worden de huidige en voorzienbare mogelijkheden en onmogelijkheden uitvergroot en geprojecteerd in de tijd.

Lunch, solo

Een eenzame lunch kan best lekker zijn. Een snelle hap van groene asperges, een paar kerstomaatjes en nootjes, afgewerkt met wat pittige kaas:

Jacques Lemaire in galerie Link (Gent)

Jacques Lemaire is een weinig bekende, maar heel integere schilder met een bijzondere, uitgepuurde stijl. Zijn schilderijen putten uit universele tradities. Zijn geabstraheerde schilderijen roepen vaak associaties op met reële beelden, ook de titels doen dat soms expliciet, maar streven geen eenvoudig realisme na. Je kunt dit werk nog bekijken op zaterdag en zondag van 14 tot 18 uur tot 14 april in galerie Link. De galerie zelf is gevestigd in een groot gerenoveerd herenhuis in Kwaadham 53 Gent, dat op zichzelf al een bezoek waard is.

Een aanrader.

Ivo Michiels intermediaal

Het onvolprezen Studiecentrum voor Experimentele Literatuur (SEL) brengt een mooie reader uit over de intermediale kenmerken van het werk van Ivo Michiels. De basis voor dit boek is al enkele jaren geleden gelegd, op de Sel studiedag over Ivo Michiels en de kunsten in september 2010. Mijn bijdrage gaat over het verband tussen tekst en film: Tussen romantekst & film, van Het Afscheid tot Een tuin tussen hond en wolf, pp. 127-139, Gent, Academia Press, 2012, 197 pp.
Blij verrast het deze morgen uit de brievenbus te halen.

overspanning

de overspanning verbindt bijvoorbeeld
steunpunten A en B met elkaar
die zijn vast gegeven in de driedimensionale ruimte

architecten worden er lyrisch van
overspanningen openen perspectieven zeggen ze
ze scheppen ruimte zeggen ze
ze kosten fortuinen, dat zeggen ze niet

Vogelpoot in de sneeuw

tuinarcheologie

onder het verse snoeihout
ligt het hout van vorig jaar
brozer, breekbaarder en daaronder
het snoeihout van het jaar ervoor
in kleinere stukken verbrokkeld
en daaronder weer de kleine restanten
van het nog oudere hout in grote mate
verteerd en in onherkenbare vormen
uit elkaar gevallen

gelijk draai ik blaadjes om
in schriftjes her en der
proef woorden in de mond
korte zinnetjes, kleine
paragraafjes

archeoloog in mijn woordentuin

Zondag, sneeuwdag

Een klein uurtje gewandeld langs Drongense veldweggetjes in motsneeuw en fijne hagel bij min 4 tot min 5. Tot nu is er goed anderhalve centimeter bijgevallen. Niet veel, maar genoeg om het allemaal weer fris wit te toveren.

die dat dees

Het doet me elke keer pijn aan de oren en ik weet, ik word oud.
Godgeklaagd blijft het toch: het gebruik van "die dat" als betrekkelijk voornaamwoord.
Je hoort het voortdurend in de media, vooral mensen uit Brabant en Antwerpen lijken erdoor besmet.
Je hoeft niet meer te kiezen: is het nou 'die' of 'dat', je zegt gewoon 'die dat'. Nooit mis, altijd mis, who cares. Blijkbaar geen kat.
Liesbeth Homans deed het herhaaldelijk, onlangs op de radio. Lessen Nederlands met Elio?
Van denken ga je nochtans niet dood. Taalverkrachting is ook wreed.

Voor wat afwisseling zorgen de o zo vlotte broeders en zusters die zowat elke zin met 'dees' beginnen.
Hersenkwelling!

Ik wens ze allen een tergend pijnlijke tongkramp die ze tot eeuwige stilte veroordeelt.
En de VRT een taalraadsman of -vrouw met stalen zenuwen en een onverbiddelijke zweep.

bij oud & nieuw

het regent eindeloos regent het

in enkele tellen loopt de kom

van mijn handen vol

de vijver overloopt zich tot meer

de aarde een waaier van water

toch wil de wereld niet vergaan

het lijkt een te gekke grap om de tijd

even een hak te zetten

in die tussentijd geslopen, gesloten

de lussen van droom en herinnering

in het ritme van zacht kristallen stilte ligt

verloren het wonder van een winterlandschap

altijd is alles nieuw

altijd is alles oud als steen

en altijd opnieuw voor het laatst

altijd opnieuw voor het eerst

op dit punt dat geen kruispunt is

waar alle wegen samenvallen

en duisternis lichtend lijkt

reik ik je de hand